Święto Matki Bożej Gromnicznej

Matka Boża Gromniczna na wielu obrazach oraz w poezji jest przedstawiana jako piękna Pani w długiej szacie, która idzie przez zmarznięte pola z gromnicą w ręku i ochrania płomieniem świecy przed wilkami. To piękna tradycja ludowa, ale skąd się właściwie wzięło to święto?

Jak Maryja ofiarowała Jezusa

Czterdzieści dni po Bożym Narodzeniu Kościół Katolicki obchodzi święto Ofiarowania Pańskiego, które przed reformą liturgiczną Soboru Watykańskiego II było zwane świętem Oczyszczenia Najświętszej Maryi Panny. W Polsce święto to ma charakter zdecydowanie maryjny, gdzie podkreślona jest wyjątkowa rola Maryi, Świętej Bożej Rodzicielki.

Ale, aby zrozumieć znaczenie tego święta, trzeba nam sięgnąć do Ewangelii wg św. Łukasza, który napisał Gdy zaś nadszedł dzień poddania ich, zgodnie z Prawem Mojżeszowym oczyszczeniu, zanieśli Go do Jerozolimy, aby był ofiarowany Panu, według tego, co jest napisane w Prawie Pańskim: Każde pierworodne dziecko płci męskiej będzie poświęcone Panu. Mieli również złożyć ofiarę zgodnie z tym, co jest powiedziane w Prawie Pańskim: parę synogarlic lub dwa gołąbki (Łk 2,22-24). Św. Łukasz przywołuje w swojej Ewangelii Prawo Mojżeszowe, według którego każda kobieta przez czterdzieści dni po urodzeniu chłopca, a przez osiemdziesiąt dni po urodzeniu dziewczynki pozostawała “nieczysta”. Nie wolno jej było dotykać niczego świętego, ani wchodzić do świątyni. Dopiero po tym czasie kobieta mogła pojawić się w świątyni. I właśnie to czyni Maryja, wypełnia Prawo, jest wierna tradycji. W tym geście oddania Syna widzimy również pokorę Maryi oraz fakt, który podkreśla św. Łukasz, ubóstwo ofiarujących.

Święto Ofiarowania Pańskiego jest jednym z najstarszych i najważniejszych świąt chrześcijańskich. Było obchodzone w Jerozolimie już w IV wieku, natomiast na Zachodzie od VII wieku. W czasie święta w Jerozolimie, zazwyczaj nocą odbywały się uroczyste procesje ze świecami. Według podań procesja ze świecami była znana w Rzymie już za czasów papieża Gelazego. Od X w. w liturgii święta pojawia się obrzęd poświęcenia świec, który podkreśla symbolikę światła i jest nawiązaniem do proroctwa Symeona, który wskazuje na Dzieciątko Jezus i woła Teraz, o Władco, pozwól odejść słudze Twemu w pokoju, według Twojego słowa. Bo moje oczy ujrzały Twoje zbawienie, któreś przygotował wobec wszystkich narodów: światło na oświecenie pogan i chwałę ludu Twego, Izraela.

Jezus światłością dla świata

Bogactwo symboliki światła, która jest zawarta w święcie Ofiarowania Pańskiego, w piękny sposób wyjaśnia biskup Sofroniusz. Jego kazanie jest zawarte w Godzinie Czytań na 2 lutego:

Idźmy wszyscy na spotkanie Chrystusa. Z ochoczym sercem podążajmy wielbiąc Jego tajemnice. Niechaj nikogo nie zabraknie na tym spotkaniu, niech każdy niesie zapaloną świecę. Blask gorejących świec oznacza najpierw Bożą chwałę Tego, który przychodzi, przez którego wszystko jaśnieje od czasu, kiedy blask światła wiecznego rozproszył złe ciemności. Oznacza także i nade wszystko, że trzeba nam z jasną duszą wyjść na spotkanie Chrystusa. Jak bowiem Bogurodzica, Dziewica niepokalana, niosła w swoich ramionach Światło prawdziwe idąc na spotkanie tych, którzy pozostawali w mroku śmierci, tak też i my oświeceni jego promieniami i trzymając w ręku widoczny dla wszystkich płomień, pośpieszajmy naprzeciw Tego, który jest prawdziwym Światłem.

Maryja niosąca Światłość Świata

2 Lutego wierni ze świecami podążają do kościoła, aby oddać cześć Matce Bożej Gromnicznej. Święto to jest w Polsce bardzo mocno wpisane w serca wiernych, którzy są przywiązani do symbolów i znaków. Nazwa gromnica pochodzi od gromów, przed którymi strzec miały stawiane podczas burzy w oknach zapalone świece. Maryja czczona jest również jako łamiąca strzały gniewu Bożego, który symbolizują również gromy.

Liturgia tego dnia rozpoczyna się od obrzędu poświęcenia świec – gromnic, które są pięknie przystrojone i procesji z nimi. Kapłan wypowiadając słowa modlitwy prosi, aby wszyscy, którzy zgromadzili się w tej świątyni z płonącymi świecami, mogli kiedyś oglądać blask chwały Chrystusa. W czasie Mszy św. trzyma się zapalone a po skończonej liturgii wierni starają się ten poświęcony ogień donieść do domu. W domu gospodarz błogosławił poświęconą świecą swój dobytek, a dymem robił krzyżyk nad drzwiami i oknami, modląc się o ochronę przed wszelkimi niebezpieczeństwami.

Świeca – gromnica służy również jako świeca chrzcielna, kiedy to w życie nowo ochrzczonej osoby wkracza światło wiary, które prowadzi przez życie. Pobłogosławione 2 lutego świece podaje się też do ręki umierającym, aby Maryja, która niosła Światłość świata, przeprowadziła umierającego do światłości wiekuistej. Wyjątkowo tę prawdę wyraża w swoim wierszu przywoływana już przeze mnie wcześniej poetka Kazimiera Iłłakowiczówna:

„I nie módl się, Najświętsza Panno,
Gwiazdo szczęśliwego, krótkiego konania,
nie módl się, Zorzo łask, nie osłaniaj,
tylko wspomnij.”

Tradycyjnie wraz ze Świętem Matki Bożej Gromnicznej kończy się w Polsce okres śpiewania kolęd, trzymania żłóbków i choinek – kończy się, co jest typowo polskim zwyczajem “przedłużony” okres Bożego Narodzenia.